معماری سنتی ایران دارای پیشینه قدیمی و کهنی دارد. که به هزاره هفتم پیش از میلاد می رسد. که از تالار گور دخمه ها گرفته تا سقف چهار طاقی ها و چهار ایوانی ها همواره در دوره های مختلف حضور دارند و بناهای دیگر طی گذشت سالیان در ارتباط با مسائل گوناگون، دست خوش تغییراتی بوده است که به این منظور توسعه و تکامل یافته است.

فرهنگ باستانی ایران، از سبک های معماری فوق العاده ای برخوردار است که معماری در دوره هخامنشیان، ساسانیان، پارت ها به اوج رسیده بود و سلسه های پیش از اسلام، آثار سنگی برجسته ای از عظمت و شکوه معماری خود، به جای گذاشتند و در دوران بعد از اسلام نیز برتری خود را حفظ کرده و نیاز باعث پیشرفت شده اند.

ایران از فوریه سال 1975 به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست.

اولین مکان هایی که در فهرست قرار گرفتند در سال 1979 بود.

میدان نقش جهان اصفهان (در تاریخ 8 بهمن 1313 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است)، تخت جمشید، چُغازنبیل (1250 سال پیش از میلاد داسته شده است) بودند.

معماری این مجموعه، نماینگر ترکیبی از فرهنگ های گوناگونی می باشد. از آغاز دوران اسلامی، دستاورد های معماری سلسه های سلجوقی، ایلخانی و صفوی بسیار قابل توجه است. در این دوران، شهر هایی در ایران شمار بالای مساجد، مدرسه های اسلامی، زیارتگاه ها و کاخ های آن ها، یک سبک معماری ایرانی را شکل داد که در مجموعه بزرگتر اسلامی قرار داشت.

4 ویژگی های مهم معماری سنتی ایران

1- توجه بسیار به ظرافت و ویژگی های معماری ایرانی در ساخت بناها و نماهای ایرانی

2- معماری عطف به درون

3- توجه به قرینگی ستون ها، اتاق ها و شمای کلی در ساختمان و توجه ویژه به برجسته کاری های موفق در نمای آنها

4-بهره گیری از نقش و نگارها و هنرهای اصیل ایرانی

تزئیین ساختمان ها در معماری سنتی ایران

تزیین ساختمان که جزء مهمترین عملکرد معماری محسوب می شود در آجرکاری، کاشی کاری، گچ بری و آینه کاری در کنار قالی بافی، گلیم بافی، قلمکاری، سفالگری، منّبت کاری، کنده کاری چوب، گره چینی و همچنین سایر دست آوردهای صنایع دستی نمود یافته است. این دست آوردها پیوندی یگانه ایجاد کرده است. که فضای معماری ایران را مملو از زیبایی معنوی میسازد. این خود زیبایی ظاهری را نیز به همراه دارد.

معماری با سایر هنرهای ایرانی، تارهای به هم تنیدهٔ یکپارچه است که از یکدیگر تأثیر پذیرفته اند. به ویژه صنایع دستی که علاوه بر تزیینی بودن و جنبه های زیبایی شناسانه، نقش کاربردی در زندگی روزمره افراد جامعه دارد. صنایع دستی به دلیل عدم نیاز به سرمایه گذاری بسیار و وجود مواد اولیهٔ محلی برای تولید و وجود زمینه های توسعه در مناطق مختلف و ایجاد ارزش افزودهٔ بالا، بخش زیادی از نیروی انسانی و اقتصادی ایران را به خود مشغول کرده است. این امر در معماری سنتی نقش بارزی دارد. صنایع دستی و معماری همواره مکمل یکدیگر بوده اند و دارای ویژگی های مشترک می باشند.